TÔ CƠM NGUỘI ...

                                                   

 

cây cơm nguội vàng .

Đáng lẽ phải chờ cho cái Tết Phụ Nữ qua đi rồi mới bình tâm tỉnh trí mà phóng bút nhưng đã trót hứa với ông bạn Th.rồi , trước sau gì cũng phải lo ...lo trước thì khỏi lo sau ...nên tối nay chắc tôi phải thức khuya một bữa rồi ...Vả lại cái đề tài " Cơm nguội " này cũng có chút liên quan tới phụ nữ , nếu nó được " phát hành " đúng vào ngày 8 tháng 3 thì cũng xem như một công đôi việc  , để qua ngày khác e mất thời gian tính ..
Chẳng giấu gì các bạn , từ lâu tôi vốn rất ngưỡng mộ bác Google bởi vì bác ấy quả là một nhà thông thái , không việc gì bác ấy không biết , không những thế bác ấy lại còn có tài tiên tri , hơn hẳn các nhà " nội thương ngoại cảm " hiện nay , bằng chứng là chỉ cần bạn đánh một mẫu tự vào ô tìm kiếm là bác ấy đã cho ra hàng loạt trang web , địa chỉ ...vân vân và vân vân ...Ấy thế mà tôi vẫn có nhiều điều không phục bác ấy , nhất là cái khoản dịch ...Khi viết bài này tôi chỉ sợ một số bạn ở bên Tây đọc mà không hiểu tựa đề nên tôi đã cẩn thận nhờ bác ấy dịch dùm qua tiếng Anh và tiếng Pháp , ai ngờ bác ấy bảo tôi cơm nguội tiếng Anh gọi là cold rice , tiếng Pháp gọi là riz froid ....Thế có chết không chứ , kiểu này mà bảo bác kèm  các cháu thi đại học thì dù có cộng mười điểm ưu tiên cũng chưa chắc đã được ghi tên vào bảng hổ... .Nhưng nói vậy cũng tội cho bác ấy , bác ấy là dân Tây nên nếu có thì cũng chỉ có bánh mì nguội chứ làm gì có cơm nguội  , cũng như chiếc áo dài của VN mình không thể dịch là long shirt hay long robe , long jupe được vì thế người ta phải nhập luôn từ aodai vào ngôn ngữ của nhân loại ...
Nhưng mà thôi chuyện này chỉ là chuyện bên lề , chẳng nên đi sâu vào làm gì , tôi xin được phép đi thẳng vào chuyện cơm nguội .
Từ trước đến nay khi nói đến 2 tiếng cơm nguội thì phần đông người đời nay hay nghỉ rằng đó là một sản phẩm thừa , một thứ đáng đem đổ bỏ hoặc ...cho heo ăn ...Điều đó thì cũng không có gì lạ bởi vì xã hội ngày một tiến bộ , con người ngày càng văn minh ( ? ) , công nghiệp chế biến thực phẩm ngày càng lên ngôi ...mỗi ngày chúng ta chỉ cần bước ra khỏi cửa là đã chộ không biết bao nhiêu món ngon của lạ , nào là phở , mì , hủ tiếu , bánh mì , bánh bao , bún giò , bún móng ....rồi thì là mì ăn liền , phở ăn liền , bánh pizza , gà rán Kentucky ...đó là chưa kể nhiều thức ăn nhanh khác , món nào cũng hấp dẫn và bắt mắt ...Có thể nói rằng chỉ việc ngồi kể tên các món ăn thôi cũng đã mất một khoảng thời gian đáng kể trong đời người rồi ...Vì thế chả trách thiên hạ đổ xô nhau ra đường làm ăn , các hàng quán  ngày nào cũng chật ních ...nam thanh nữ tú , đại gia thiếu gia ...mỗi người mỗi vẻ , mỗi kẻ một phong cách ...Tôi không hề có ý than phiền hay chê trách gì về những sở thích hoặc thói quen này vì  hoàn cảnh và công việc của mỗi người mỗi khác  sở dĩ tôi phải lên tiếng minh oan cho cái món cơm nguội gần như đã đi vào truyền thuyết này là vì ánh nhìn ái ngại của cô cháu tôi sáng nay như tôi đã kể với một vài bạn ...có vẻ hàm ý rằng chắc tôi đang cháy túi nên mới lục cơm nguội mà ăn ...
Viết đến đây tôi mới chợt nhớ rằng hình như không phải chỉ đến bây giờ mà từ xưa người ta cũng đã có một cái nhìn không công bằng về cơm nguội ...
Ca dao có câu : " Chàng ơi phụ thiếp mà chi ,
Thiếp là cơm nguội chờ khi đói lòng "  Nghe thật tội nghiệp , thật áo não ...câu ca dao nói lên sự cam chịu của người phụ nữ trong một xã hội mà đàn ông luôn giành lấy những đặc quyền đặc lợi , đàn ông luôn được trọng thị : " Nhất nam viết hữu , thập nữ viết vô " hoặc " Trai năm thê bảy thiếp , gái chính chuyên một chồng ..." 
Hình ảnh món cơm nguội trong câu ca dao chứa đầy mặc cảm tự ti nhưng lại biểu hiện lòng khoan dung của người phụ nữ như muốn nói lên rằng ...Anh cứ tha hồ đi kiếm phở mì , hủ tiếu , bún giò đi ...lúc nào " hết vé "  thì anh hãy quay về , nơi đây  vẫn còn có em ...tô cơm nguội để anh đỡ đói ...
Nhắc đến chuyện này thật tình tôi cũng không có ý định khuyên quí vị phụ nữ nên bắt chước người phụ nữ trong câu ca dao ngày xưa , vả lại nếu tôi có khuyên như vậy thì chắc cũng chẳng ai nghe bởi vì  ngày nay nam nữ đã bình dẳng trong nhiều lĩnh vực kể cả trong lĩnh vực tiền và hậu hôn nhân ...Riêng tôi thì có cho vàng tôi cũng không dám ' chán cơm thèm phở " ...Nhất là hôm nay lại là ngày mồng 8 tháng 3 ...chỉ cần nhìn lực lượng phụ nữ diễu hành qua các con phố và các dãy hàng hoa được bày bán khắp nơi để chào mừng họ là tôi đã : " Run như run thần tử thấy long nhan .." rồi .
Có lẽ cũng chỉ vì quá run nên tôi đành phải gác lại câu chuyện về mối liên hệ giữa phụ nữ với cơm nguội và cơm nguội với phụ nữ  mà chỉ tập trung vào việc biện minh cho cái giá trị không đổi của món ăn mà tôi cho là rất hợp với mình này ...Tôi nghe nói ở miền Bắc có rất nhiều cây cơm nguội , có nhiều cây rất lớn gần như cổ thụ với hoa vàng khá đẹp , hình như cây này còn được gọi là cây sếu ...tôi chưa từng được thấy cây nầy trên thực địa nhưng vẫn thấy thích ...có lẽ vì từ cơm nguội lại gợi tôi nhớ đến một câu ca dao khác : 
" Chiều chiều nhớ lại chiều chiều ,
Nhớ nồi cơm nguội nhớ niêu nước chè ..."
Đây cũng chính là câu ca dao đã xoáy sâu vào tâm hồn tôi nhiều nhất vì nó đánh động nhiều kỷ niệm êm đềm thời thơ ấu ...Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua nhưng dường như thời gian chẳng có ý nghĩa gì cả ...Thời gian đã biến đổi vẻ ngoài của thân xác tôi : Từ một cậu bé loắt choắt thành một thanh niên , một trung niên và bây giờ là một " người cao tuổi " nhưng vẫn không thể nào xóa nhòa được hình ảnh một vùng quê hiền hòa như trong cổ tích ...Nơi ấy có bóng dáng của nội tôi , có nồi cơm bằng đất nung , có chiếc ống thổi lửa bằng tre mà mỗi lần nội lom khom thổi vào bếp tôi thường xen vào : " Nội để con thổi cho ..." và rồi tôi vụng về để tro bay tung tóe ...Những lúc ấy nội thường cười : " Mẹ ổ mi ...để đó cho nội ..." Những nồi cơm nhỏ bé ấy không bao giờ cạn đáy vì nội tôi luôn giữ lại một phần cơm nguội để mỗi khi tôi đi học về , háu đói thường lục lấy mà ăn trước khi đến bữa ăn chính ....
Trong đời tôi , tôi đã từng được nếm qua nhiều món cao lương mỹ vị nhưng chưa bao giờ tôi có được cái cảm giác ngon miệng lạ lùng như lần ấy ...lúc tôi mới học lớp 3 ...
Làng tôi nằm trên  gò nổi giữa một nhánh sông Thu Bồn vì thế việc đi lại vào thập niên 60 vô cùng khó khăn ...nhất là mùa mưa ...Để phục vụ cho chợ  Phú Bông hoạt động , các bà mẹ phải đi đò ngang ,  đò dọc xuống chợ huyện ở Vĩnh Điện hoặc chợ Trà Kiệu bán mớ rau , trái mít , củ khoai ...và mua về các loại hàng hóa khác ...nhưng bù lại , ở đây cũng có một trường tiểu học khá khang trang có tên là trường Tư Phú ( Phú Phong , Phú Lộc , Phú Thọ , Phú Mỹ ....nếu thêm Phú Hưng nữa thì phải gọi là Ngũ Phú mới đúng ...) Ngoài ra cũng có một đơn vị hành chính xây dựng kiểu nhà cấp 4 , bên ngoài có sân bóng chuyền dành cho người lớn nhưng lũ nhóc chúng tôi thường sử dụng làm sân bóng đá ...Đó cũng là nơi chúng tôi được xem chiếu bóng mỗi khi có đoàn chiếu bóng ở thành phố về ...Tôi xin được vắn tắt về những chi tiết này để nói rằng cũng từ một lần đi xem chiếu bóng về , không hiểu sao tôi cảm thấy đói kinh khủng ...Có lẽ trong khoảng thời gian chờ đợi từ lúc xem các chú , các anh trong đoàn làm phim trồng trụ , giăng màn ...chạy máy phát điện cho đến lúc được mãn nhãn với những tập phim đen trắng trên màn ảnh tôi đã chạy nhảy , đùa nghịch quá nhiều ...để rồi khi những nỗi vui mừng , háo hức ấy lắng xuống , tan đi tôi mới cảm nhận được những tiếng kêu gào thống thiết của cái dạ dày trống không ...
Những bước chân trên đường về nhà của tôi ngày càng trở nên nặng trĩu , nhưng cuối cùng tôi cũng lết được về đến nhà ...Dưới ánh đèn dầu lửa , nội tôi vẫn đang cặm cụi ngồi xắt khoai ...thỉnh thoảng lại nhìn ra ngõ ...Ông nội tôi đã ngủ vì hôm sau phải ra đồng sớm , chỉ có bà nội tôi chờ tôi ...( Có một điều tôi không hiểu nổi là suốt mấy năm tôi trời tôi sống với ông bà nội tôi , chưa bao giờ tôi thấy bà ngủ ...hình như bà luôn đi ngủ sau khi tôi đã ngủ và dậy trước khi tôi thức dậy ...) 
Vào đến nhà tôi ngồi phịch xuống đất , bên nội và kêu lên : " Nội ơi , con đói quá ." Không đợi tôi nói lần  thứ hai , nội tôi quày quả vào bếp bưng ra cho tôi một tô cơm nguội ...Thức ăn nội chan sẵn vào tô là một ít cá mờm kho ... Nội bảo : " Eng đi , mẹ ổ mi ...nội biết reng mi cũng đòi eng mà ...Chiếu bóng hay không con ? 
-- " Dạ hay ..." Tôi vừa bưng tô cơm và lia lịa vừa trả lời ...Một cảm giác ngon miệng đến kỳ lạ đến nỗi tôi không thể diễn tả được ... Chỉ là tô cơm nguội ,  chỉ là một chút cá mờm kho khô mà cách kho và các loại gia vị nội nêm nếm cho món ăn dĩ nhiên không thể nào bì được với cách chế biến công phu của những đầu bếp trứ danh sau này ...Cảm giác ấy vẫn cứ đọng lại trong tôi rất nhiều năm sau này và dường như không hề rời khỏi tôi dù cuộc sống đầy những biến thiên và dời đổi ...Tình thương yêu của nội đã chuyển hóa thành một vị ngọt tiềm ẩn làm chất men sống cho đời tôi .
Nhiều năm tháng đã qua đi , nội tôi  không còn trên cõi đời này nữa nhưng những hồi ức về nội vẫn còn sống động trong tôi , hằng năm cứ đến ngày giỗ nội , tôi đứng trước bàn thờ thắp nhang và nhìn tấm ảnh thờ của nội tôi đã bong tróc với thời gian tôi lại cảm thấy  buồn .buồn ...Có lúc tôi muốn đem tấm ảnh đi phục chế lại nhưng rồi tôi lại không làm vì tôi biết rằng dù những thợ ảnh có giỏi đến đâu và công nghệ hỗ trợ có hiện đại đến đâu đi nữa thì vẫn không thể nào tái tạo lại hình ảnh nội giống như trong tềm thức của mình ...Công nghệ có thể sẽ giúp cho tấm ảnh mới hơn , đẹp hơn nhưng cũng có thể sẽ làm mất đi cái hồn của tấm ảnh , cái hồn chứa rrong đôi mắt hiền hòa , trên gò má nhăn nheo , trên đôi tay thô ráp đã từng xoa đầu , vuốt má tôi ...ngày xưa . 
Đó cũng chính là lý do thầm kín khi tôi bảo với các con tôi rằng : " Ba bây giờ có tuổi rồi nên ăn uống chẳng bao nhiêu vì thế đối với ba món cơm nguội vẫn là món ăn tuyệt vời nhất ...Các con còn trẻ cần ăn nhiều để lấy sức tuy nhiên có một điều các con nên nhớ rằng , nếu so sánh một tô cơm nguội thêm  chút cá kho với một tô bún tái , một tô mì các con thường dùng thì thành phần chất dinh dưỡng trong đó cũng chẳng khác nhau bao nhiêu ...Đó là chưa kể những loại thực phẩm không rõ nguồn gốc sau khi qua bàn tay chế biến và thêm thắt các chất phụ gia của nhiều kẻ thiếu lương tâm thì khó lòng nhận ra món nào độc hay không độc ....Nhiều tài liệu trên mạng cho rằng ăn cơm nguội độc nhưng ba thấy trên thực tế dân quê ngày xưa ăn cơm nguội quanh năm mà có sao đâu , họ lại không có điều kiện để bảo quản tốt như bây giờ ...Bà cố của các con còn thọ đên 108 tuổi và hiếm khi bị đau ốm ...Biết được điều đó để cẩn thận cũng tốt nhưng nếu nói độc thì ngay đến nhiều loại thuốc bổ và  thức ăn được quảng cáo là rất bổ dưỡng hiện nay cũng vậy ...